ਉਹੀ ਰੁੱਖ
ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਰੁੱਖ
ਜੋ
ਪਤਝੜਾਂ ਵਿੱਚ
ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਖੋ ਬਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਰੁੰਡ ਮੁਰੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਠੰਢੀਆਂ ਸਿਆਲੀ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ
ਨੰਗੇ ਤਨ
ਛਾਤੀ ਤਾਣ
ਖਲਾਉਂਦੇ ਹਨ
ਉਹੀ ਰੁੱਖ
ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਰੁੱਖ
ਭਰਦੇ ਹਨ
ਜੋਬਨ ਦੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ
ਬਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ...

--------o--------

ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਪਹਾੜ
ਮੱਥੇ ਰਗੜਿਆਂ
ਸਿਰ ਮਾਰਿਆਂ
ਨਹੀਂ ਭੁਰਦੇ ਹੁੰਦੇ
ਪਾਉਣੀ ਜੇ
ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਸ਼ੀਰੀ
ਫਰਹਾਦ ਤੋਂ ਸਿੱਖੋ
ਤੇਸੇ ਚੁੱਕੋ...

आज़ादी

यूं क्यों घेर रखा है
ओ आसमान
तू ने धरती को
धरती को आज़ादी चाहिए
जैसे
लेखकों, कलाकारों, पत्तरकारों को
आज़ादी चाहिए
समाज से,
लोगों से,
वर्गों से....

ਕਦੋਂ ਤੱਕ ... ?


ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਸੁਕਰਾਤ ਪਿਆਲੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੂੰ ਡੀਕੇਗਾ |
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਉਹ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਚੀਕੇਗਾ |

ਰਹਿਣੀ ਕੋਠਿਆਂ 'ਤੇ ਵਿਕਦੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ,
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮਝ ਬਿਗਾਨੀ ਬੰਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਘਸੀਟੇਗਾ |

ਪੈਣਾ ਸੋਹਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤਰਨਾ ਕੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ,
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਝਨਾਂ ਪਾਰ ਮਹੀਵਾਲ ਯਾਰ ਨੂੰ ਉਡੀਕੇਗਾ |

ਰਹਿਣਾ ਰੰਗ ਘੁਲਦਾ ਹਵਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖਾਕੀ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ,
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਧਰਤੀ ਦੀ ਖੰਜਰ ਇਹ ਛਾਤੀ ਝਰੀਟੇਗਾ |

ਚੰਨ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਉੱਤੇ ਅੱਗ ਬਰਸੇਗੀ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ,
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਤੋਪਾਂ 'ਚ ਲੁਕ ਨ੍ਹੇਰਾ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਉਲੀਕੇਗਾ |

ਸਲੀਬਾਂ

ਟੰਗੀਆਂ ਸਲੀਬਾਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿਆਂ ਰਾਹਾਂ ਤੇ |
ਫਿਰੇਂ ਤੂੰ ਕਰਾਉਂਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟੇ ਦਰਗਾਹਾਂ ਤੇ |

ਮਹਿਕ ਆਉਂਦੀ ਪਈ ਡੁੱਲੇ ਹੋਏ ਪੈਟਰੋਲ ਦੀ ,
ਪੱਟੀ ਭਾਵੇਂ ਵਿਛੀ ਏ ਗੁਲਾਬੀ ਸ਼ਾਹਰਾਹਾਂ ਤੇ |

ਬਣੇਂ ਤੂੰ ਮਸੀਹਾ ਰੱਖ ਚੋਲੇ 'ਚ ਕਟਾਰਾਂ ਨੂੰ ,
ਲਹੂ ਦੇ ਮਿਟਾ ਲੈ ਦਾਗ ਦਿਖਦੇ ਜੋ ਬਾਹਾਂ ਤੇ |

ਲੱਭਦੀ ਨਾ ਕੋਈ ਥਾਂ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ,
ਫੈਲ ਗਿਆ ਮਾਰੂਥਲ ਪਲ਼ ਕੇ ਕੜਾਹਾਂ ਤੇ |

ਕੀਤੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਕਿਸੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ,
ਫੱਟਾ ਲੋਕਰਾਜ ਵਾਲਾ ਲਾ ਕਤਲਗਾਹਾਂ ਤੇ |

ਮਖੌਟਾ

ਕੱਲ੍ਹ ਐਵੇਂ 'ਹਾਤੇ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ ਜਾ ਬਹਿ ਗਿਆ |
ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸੱਚ 'ਵਾਜ਼ ਉੱਚੀ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਗਿਆ |

ਚਲੋ ਫਾਇਦਾ ਈ ਹੋਇਆ, ਭਾਵੇਂ ਦਿਲ ਟੁੱਟਿਆ,
ਕਈ ਭਰਮ ਲੱਥੇ ਕਈਆਂ ਦਾ ਮਖੌਟਾ ਲਹਿ ਗਿਆ |

ਦੋਸਤ ਹਾਂ ਜੀ, ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦੱਸੀ ਜਿਸ ਨੇ,
ਸਖਸ਼ ਉਹੀ ਗੈਰਾਂ ਦੀ ਢਾਣੀ ਜਾ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ |

ਗਜ਼ਲ ਗਾਉਣ ਦਾ ਕਦੇ ਕਰਦਾ ਸੀ ਰਿਆਜ਼ ਉਹ,
ਸ਼ਰੇਆਮ 'ਪਾੱਪ' ਦਾ ਅਖਾੜਾ ਲਾ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ |

ਲਹਿਰ ਚਲਾਈਏ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਧਰਮ ਸੁਧਾਰ ਦੀ,
ਫਿਰ ਦੇਖਾਂਗੇ ਇਨਕਲਾਬ ਕਿੱਥੇ ਪਿਆ ਰਹਿ ਗਿਆ |

'ਪਾ ਦਿਉ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਸੰਗਲੀ' ਉਹ 'ਪੈਗਾਮ' ਦਿੰਦਾ ਸੀ,
ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਵਿਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਤ ਲੈ ਗਿਆ |

ਰਾਤ ਦਾ ਕੋਹਰਾ

ਰਾਤ ਦਾ ਕੋਹਰਾ ਜੇ ਦਿਲਾਂ ਤੇ ਜੰਮ ਗਿਆ |
ਨਾ ਸਮਝ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਚੱਕਾ ਥੰਮ ਗਿਆ |

ਤਾਜ ਤੇਰੇ ਲਈ ਏ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ,
ਸਾਡੀਆਂ ਪੁਸ਼ਤਾਂ ਦਾ ਲਹਿ ਇਥੇ ਚੰਮ ਗਿਆ |

ਘਰ ਤੇਰੇ ਉਡੀਕ ਹੋਵੇ ਚੰਨ ਦੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ,
ਨਾਇਟ ਸ਼ਿਫਟ ਮਿੱਲ ਦੀ ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਚੰਨ ਗਿਆ |

ਨੋਚਦਾ ਨੋਚਦਾ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਥੀਂ ਬਾਜ਼ ਅੱਜ ,
ਧਰਮ ਦਾ ਹਾਥੀ ਸਾਡੇ ਦਰਾਂ ਤੇ ਬੰਨ੍ਹ ਗਿਆ |

ਤੂੰ ਕੰਧ ਉੱਚੀ ਕਰ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਕਿਲ਼ੇ ਦੀ ,
ਡਿੱਗਣਾ ਹੀ ਇਹਨੇ ਲੱਗ ਨਿਉਂ ਨੂੰ ਸੰਨ੍ਹ ਗਿਆ |

ਸੌਂਦੇ ਹਾਂ ਰੋਜ਼
ਉੱਠਦੇ ਹਾਂ ਰੋਜ਼
ਤੇ ਇੰਜ ਹੀ
ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼
ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ
ਸੌਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਉੱਠਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ
ਸੌਂ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਉੱਠ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਲੇਟ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਕਬਰ ਵਿੱਚ
............
............
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ
ਜਿਉਣ ਲਈ
ਮਾਣਨ ਲਈ
ਮਤਲਬ ਦੇਣ ਲਈ
ਜਾਗਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਐ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ
ਉੱਠੋ ਨਹੀਂ,
ਜਾਗੋ ....!

ਸਰਦ ਰੁੱਤਾਂ
ਸਰਦ ਰਾਤਾਂ
ਸਰਦ ਹਵਾਵਾਂ
ਆਈਆਂ ਨੇ
ਆਉਣਗੀਆਂ
ਪਰ
ਗਰਮੀ
ਨਿੱਘ
ਹਰਕਤ
ਬਣਾਈ ਰੱਖਣੀ ਹੈ
ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ
ਖੂਨ ਵਿੱਚ
ਕਿਉਂਕਿ
ਸਰਦੀਆਂ
ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ
ਬਸੰਤ ਸਾਡੀ ਹੋਵੇਗੀ
ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ......

ਪਾਗਲਪਣ

ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਭਟਕਦਾ
ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਸਾਂ
ਪਾਗਲਖਾਨੇ ਦਾ ਥਹੁ-ਪਤਾ
ਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਇਮਾਰਤ ਅੱਗੇ ਖੜੇ
ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ
ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਪਾਗਲਖਾਨਾ ਕਿਧਰ ਹੈ?
ਉਸ ਉਂਗਲ ਘੁਮਾ ਦਿੱਤੀ
ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵੱਲ
ਤੇ ਇਲੈਕਟਰੋਕਨਵਲਸਿਵ ਥੀਰੈਪੀ ਯੁਨਿਟ?
ਉਸ ਨੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਪੁਲਿਸ ਥਾਣੇ ਵੱਲ
ਕੋਈ ਹੋਰ ਸੱਜਣ ਆਇਆ
ਭਾਈ ਸਾਹਬ
ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਕਿੰਨੇ ਪਾਗਲ ਹੋ
ਪਾਗਲ ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹੋ
ਪਾਗਲਖਾਨਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ.....



ਇਲੈਕਟਰੋਕਨਵਲਸਿਵ ਥੀਰੈਪੀ - ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਝਟਕੇ ਦੇਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ

ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮੁਬਾਰਕ ...

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਾਲ
ਕਿਸੇ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ
ਸੱਥਰੀ ਸਾਂਤੀ 'ਚ ਲੰਘ ਗਏ ਸਾਲ ਦਾ
ਕਿਸੇ ਲਈ ਝੋਰਾ
ਇੱਕ ਸਾਲ ਹੋਰ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਣ ਦਾ
ਕਿਸੇ ਲਈ ਡਰ
ਨਵੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ
ਕਿਸੇ ਲਈ ਧੱਕਾ
ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਪਣੀ ਕਬਰ ਵੱਲ
ਪਰ ਤਹਾਡੇ ਲਈ ਹੋਵੇ
ਪੂਰੇ ਚੰਨ ਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦਾ
ਇੱਕ ਅਟੁੱਟ ਸਿਲਸਿਲਾ
ਪੋਹ ਦੇ ਦਿਨੀਂ
ਗਹਿਰੀ ਧੁੰਦ ਛੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਿਕਲਣ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ
ਬਾਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਦੁਮੇਲ ਤੇ ਛਾਈ
ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਜਿਹਾ ਨਜ਼ਾਰਾ
ਜਾਂ ਫਿਰ
ਲੰਮੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਜਿਹਾ ਸਕੂਨ
ਲੈ ਕੇ ਆਵੇ
ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪਹਾੜ
ਜਵਾਰਭਾਟੇ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਜਿਹੀ
ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਚੰਚਲਤਾ
ਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਸਰ ਕਰਨ ਦਾ
ਸਮੁੰਦਰਾਂ 'ਚ ਠਿੱਲ ਪੈਣ ਦਾ
ਸਾਹਸ,
ਇਸ਼ਕ,
ਜਨੂੰਨ.....

ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਾਂ ਇੱਕ
ਮੈਦਾਨਾਂ 'ਚ ਦੌੜਦੀ ਜਾ ਰਹੀ
ਵਨਵੇਅ ਸੜਕ ਜਿਹੀ
ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹਾਂ ਜਾਂ ਉਲਝੀ ਹਾਂ
ਅਨੇਕਾਂ ਲਿੰਕ ਸੜਕਾਂ
ਕੱਚੇ ਪਹਿਆਂ
ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਦੇ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ 'ਚ
ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ ਨਾਲ਼
ਰਾਖ ਦੇ ਲੱਗੇ ਢੇਰਾਂ ਨਾਲ਼
ਸਮਸ਼ਾਨਾਂ ਜਿਹੀ ਚੁੱਪ 'ਚ ਵੱਸਦੇ
ਮਨੁੱਖੀ ਕੈਂਪਾਂ ਨਾਲ਼
ਗੁਜ਼ਰੀ ਹਾਂ
ਕਈ ਸੜਾਂਦ ਮਾਰਦੇ ਨਾਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਦੀ
ਕਲਕਲ ਵਹਿੰਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਵੀ
ਟੁੱਟੀ ਹਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ
ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਰੇ ਪਾਣੀਆਂ 'ਚ
ਜੋੜਿਆ ਖੁਦ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ
ਪਿਆਰ ਦੀ ਲੁੱਕ ਨਾਲ਼
ਕੀਤਾ ਪੱਧਰਾ ਫਿਰ ਤੋਂ
ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਰੋੜੀਕੁੱਟ ਫੇਰ ਕੇ

ਥੱਕੀ ਨਹੀਂ
ਪਰ ਅੱਕ ਗਈ ਹਾਂ ਹੁਣ
ਮੈਦਾਨਾਂ 'ਚ ਦੌੜਦੇ ਹੋਏ
ਝੱਲਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰ
ਰੇਂਗਦੇ ਹੋਏ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ
ਰਗੜ ਖਾਂਦੇ ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ
ਬਣਦੇ ਹੋਏ ਗਵਾਹ
ਖਾਲੀ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਖਟ-ਖਟ
ਤੇ ਤਲਵਾਰਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲਾਂ ਦੇ
ਇਲਾਹੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਵਿੱਚ
ਖੂਨ ਦੀ ਨਿੱਤ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਲ਼ੀ ਦਾ
ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਤੇ ਫੈਲਦੀ ਜਾ ਰਹੀ
ਇਖਲਾਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਧਰਮ
ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਮਰਦਾਨਗੀ ਦੀ ਅਮਰ ਵੇਲ ਦਾ
ਹੁਣ ਤਾਂ ਤਮੰਨਾ ਹੈ ਕਿ
ਆ ਜਾਵੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੋਈ ਪਹਾੜ
ਜੋ ਨਾ ਦੇਵੇ ਰਾਸਤਾ
ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘਣ ਦਾ
ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਹੋਵੇ
ਇੱਦਾਂ ਕਰਨ ਦਾ
ਤੇ ਫਿਰ ਦਾਗ਼ ਦੇਵਾਂ ਮੈਂ
ਦੋ ਗੋਲ਼ੇ ਪਹਾੜ ਤੇ
ਲਪੇਟਾ ਮਾਰ ਕੇ
ਪੁੱਟ ਲਿਆਂਦੀਆਂ
'ਅਵਰੋਰਾ' ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ
ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ਰੱਖ......



ਅਵਰੋਰਾ - ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਬਾਲਸ਼ਵਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲ਼ਾ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਦਾ ਰੂਸੀ ਜੰਗੀ ਬੇੜਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਦਾਗੇ ਗੋਲ਼ਿਆਂ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ |

ਗਿਰਝਾਂ

ਅਖਬਾਰਾਂ 'ਚ ਪੜਿਆ
ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਤੇ ਦੇਖਿਆ
ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੀਆਂ
ਫਿਕਰਮੰਦ
ਆਹਾਂ 'ਚੋਂ ਸੁਣਿਆ
ਕਿ ਗਿਰਝਾਂ ਲੁਪਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ

ਗਿਰਝਾਂ
ਲੁਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ
ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਰਾਵੇ ਬਦਲੇ ਨੇ
ਸੁਹਜ-ਸੁਆਦ ਬਦਲੇ ਨੇ
ਆਦਤਾਂ ਬਦਲ ਲਈਆਂ ਨੇ
ਗਿਰਝਾਂ ਨੇ

ਹੁਣ ਗਿਰਝਾਂ
ਮਰਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ
ਜਿਉਂਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦਾ
ਮਾਸ ਖਾਂਦੀਆਂ ਨੇ
ਹੱਡਾਰੋੜੀ ਦੀ ਥਾਂ
ਮਿਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਤੇ
ਮੰਡਰਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ
ਝਪਟਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬਰ ਤਿਆਰ
ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ
ਰੇਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਡੱਬੇ ਦੇ ਸੜਨ ਦਾ
ਹਿਟਲਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਕੇ ਦੇ ਮਰਨ ਦਾ
ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਦਾ
ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਨ ਦਾ....

ਸ਼ਬਦ

ਸ਼ਬਦ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ
ਕੁਛ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ
ਸਿਵਾਏ ਕਾਗਜ਼ ਤੇ ਵਾਹੀਆਂ
ਕੁਝ ਗੋਲਾਈਦਾਰ
ਕੁਝ ਸਿੱਧੀਆਂ
ਲਕੀਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ
ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਤਲਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ
ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ
ਇਸ ਲਈ
ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਲਿਖੋ ਨਾ
ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੀਉ ਵੀ....

ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ

ਸੁਣੋ ਉਏ ਸ਼ਬਦੋ
ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸ਼ਬਦੋ
ਜਮਾਨਤ ਤੇ ਰਿਹਾ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਿਰਾਸਤੀ ਸ਼ਬਦੋ
ਆ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ
ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼
ਕਿਸੇ ਬਿਨ ਬੁਲਾਏ ਸ਼ੇਲਜਮੈਨ ਵਾਂਗ
ਮੇਰਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖਟਖਟਾਉਣ
ਗਲੀ 'ਚ ਲੱਗੇ ਪਹਿਰੇ ਤੋੜ ਕੇ
ਮੈਨੂੰ ਨੀਂਦ 'ਚੋਂ ਜਗਾਉਣ
ਗਰਿਲਾਂ ਵਾਲ਼ੀ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਉੱਚੀ
ਕੰਧ ਟੱਪ ਕੇ
ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਫੁਸਫੁਸਾਉਣ
ਤੇ ਖਿੱਚਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ
ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਥੱਲਿਉਂ
ਮਹਿਬੂਬ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਜਿੰਨਾ ਮੁਲਾਇਮ
ਰੇਸ਼ਮੀ ਸਰਾਣਾ

ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਮੁਹੱਲਾ ਹੈ ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
ਨਹੀਂ ਵਸੇਰਾ ਕੋਈ ਜਾਹਿਲ ਢੋਕਾਂ ਦਾ
ਇੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜੋਕਾਂ ਦਾ
ਇਸ ਵਾਰ ਜਾਣ ਦਿੰਨਾ
ਦੁਬਾਰਾ ਗੁਸਤਾਖੀ ਹੋਈ
ਤਾਂ ਥਾਣੇ ਲਿਜਾਵਾਂਗਾ
ਪਰਚਾ ਦਰਜ ਕਰਾਵਾਂਗਾ
ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਅਮਨ-ਪਸੰਦ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦੀ
ਸਾਂਤੀ ਭੰਗ ਕਰਨ ਦਾ
ਫਿਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਦੱਸਣਗੇ
ਨਤੀਜਾ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਦਾ

ਇਸ ਨੂੰ
ਆਖਰੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਸਮਝਣ
ਜ਼ਿੱਦ ਜਿਹੇ, ਰੋਹ ਜਿਹੇ
ਸਵਾਲ ਜਿਹੇ, ਵਿਦਰੋਹ ਜਿਹੇ
ਸੱਚ ਜਿਹੇ, ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਜਿਹੇ
ਹੱਕ ਜਿਹੇ. ਇਨਕਲਾਬ ਜਿਹੇ
ਸਿਸਕੀਆਂ ਜਿਹੇ, ਆਹਾਂ ਜਿਹੇ
ਧੜਕਨ ਜਿਹੇ, ਸਾਹਾਂ ਜਿਹੇ
ਦਿੱਲੀ ਜਿਹੇ, ਕੰਧਮਾਲ ਜਿਹੇ
ਗੋਧਰਾ ਜਿਹੇ, ਗੁਜਰਾਤ ਜਿਹੇ
ਨੇਪਾਲ ਜਿਹੇ, ਇਰਾਕ ਜਿਹੇ
ਤੜਪ ਜਿਹੇ, ਪਿਆਰ ਜਿਹੇ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਹੇ, ਸਰੋਕਾਰ ਜਿਹੇ
ਸ਼ਮਸਾਨਾਂ 'ਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ
ਸੁਪਨੇ ਜਿਹੇ,
ਬਦਲਾਅ ਜਿਹੇ
ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ.....

ਹਿੰਸਾ-ਅਹਿੰਸਾ

ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ
ਮਨੁੱਖ ਹਾਲੇ ਸੱਭਿਅਕ ਨਹੀਂ ਸੀ
ਹਿੰਸਾ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ
ਬੱਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ
ਜਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਲਈ

ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ
ਇਹ ਧਰਤ ਸੁਹਾਵੀ ਵੰਡੀ ਗਈ
ਦੋ ਟੋਟਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈਆਂ
ਹਿੰਸਾ ਅਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਅਹਿੰਸਾ ਹੋ ਗਈ
ਵੇਚਣਾ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਚ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ
ਲੜਾਨਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ 'ਗਲੇਡੀਏਟਰ' ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ
ਮਜ਼ਾ ਲੈਣਾ ਮੌਤ ਦੇ ਖੇਲ ਦਾ
ਟੰਗ ਦੇਣਾ ਸੂਲੀਆਂ ਤੇ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ
ਹਿੰਸਾ ਹੋ ਗਈ
'ਸਪਾਰਟਕਸ' ਬਣਨਾ
ਬਗਾਵਤ ਕਰਨਾ
ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼
ਸੇਧ ਲੈਣੇ ਨੇਜ਼ੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲ
ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਸਾ ਸੀ
ਭੁਲੇਖੇ ਨਾਲ ਸੁਣ ਲੈਣੇ
ਚਾਰ ਅੱਖਰ ਇਲ਼ਮ ਦੇ
ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਸੀ ਢਾਲ ਦੇਣਾ ਸਿੱਕਾ
ਗੁਸਤਾਖ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ

ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ
ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਕਰਵਟ ਲਈ
ਹਿੰਸਾ ਅਹਿੰਸਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਨੇ ਰੂਪ ਬਦਲੇ
ਅਹਿੰਸਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਹੁਣ
ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ
ਯੱਗ ਕਰਨੇ, ਯੱਗ ਖਾਣੇ
ਦੇਣੀ ਬਲੀ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ
ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ
ਹਰ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਨੂੰ
ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਹਵੇਲੀ ਬਿਠਾਉਣਾ
ਤੇ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਜਲਾਉਣਾ
ਹਿੰਸਾ ਸੀ ਹੁਣ
ਚੁੱਕ ਲੈਣਾ
ਅੱਖ ਉਤਾਂਹ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਾਨ ਦਾ
ਮੰਗ ਲੈਣਾ
ਆਪਣੀ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ
ਸਿੱਧ ਕਰ ਦੇਣਾ ਕਿਸੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ
ਧਰਤੀ ਘੁੰਮਦੀ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ
ਤੇ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਹੈ ਇੱਕ ਛਲਾਵਾ

ਫਿਰ ਸਾਲ ਲੰਘੇ, ਰੁੱਤਾਂ ਫਿਰੀਆਂ
ਸਿੰਘਾਸਨ ਹਿੱਲੇ, ਹਕੂਮਤਾਂ ਗਿਰੀਆਂ
ਮਿਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ
ਮਿਲੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਥੋੜ-ਚਿਰੀਆਂ
ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਘਿਰੀਆਂ
ਆਇਆ ਫਿਰ
ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਜਾਰੀ ਥੋਥਾ
ਦਿੰਦਾ ਫਿਰੇ ਹੋਕਾ
ਹੱਕ ਮੰਗਣੇ ਆਪਣੇ
ਬੁਲੰਦ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ
ਹਿੰਸਾ ਹੈ |
ਹੱਕ ਮੰਗੋ
ਪਿਆਰ ਨਾਲ, ਮਿੰਨਤ ਨਾਲ
ਗੋਡੇ ਰਗੜ ਕੇ
ਕਾਗਜ਼ੀ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ
ਮਿੱਤਰਤਾਪੂਰਵਕ
ਲੜ ਝਗੜ ਕੇ

ਖੁੱਲ ਗਈਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ
ਕਾਗਜ਼ੀ ਤੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਦੁਕਾਨਾਂ
ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ, ਕੁਝ ਸਰਕਾਰੀ
ਕੁਝ ਪਬਲਿਕ- ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ
ਬਣ ਗਏ ਕਮਿਸ਼ਨ
ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ
ਇਸਤਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ

ਪਰ ਸਮਾਂ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦਾ ਹੈ
ਸਮਾਜ ਹੋਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਕਾਗਜ਼ੀ ਤੀਰ ਵੀ
ਨਵੇਂ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਅਨੁਸਾਰ
ਆ ਗਏ ਨੇ
ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਥੱਲੇ
ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹੁਣ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਝੰਡਾਬਰਦਾਰ
ਲਿਖ ਕੇ ਦਿਉ
'ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ' ਲੈ ਲਵੋ
ਮੰਗਣਾ ਬੰਦ ਕਰੋ
ਜੇ ਬਹੁਤੀ ਅੱਗ ਹੈ
'PIL' ਲਗਾ ਦਵੋ
ਦੇਖਾਂਗੇ
ਵਾਚਾਂਗੇ
ਦੇ ਦਵਾਂਗੇ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ
ਜਦੋਂ ਤੇਰੇ ਪੋਤੇ-ਪੋਤੀਆਂ ਵੱਡੇ ਹੋਣਗੇ
ਕਰ ਲੈਣਗੇ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਕਾਪੀ

ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਹੋਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰੇਗਾ
(ਸ਼ਾਇਦ ਅਸੀਂ ਵੀ ਦੇਖ ਪਾਵਾਂਗੇ
ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਇਹ ਨਵਾਂ ਧਰਾਤਲ/ਰਸਾਤਲ)
ਸੱਭਿਅਤਾ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ
ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਚੱਕਾ ਘੁੰਮੇਗਾ
ਸਾਹ ਲੈਣਾ
ਹਿੰਸਾ ਹੋਵੇਗਾ
ਦਿਲ ਦਾ ਧੜਕਨਾ
ਹਿੰਸਾ ਹੋਵੇਗਾ
ਖੂਨ ਦੀ ਹਰਕਤ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ
ਹਿੰਸਾ ਹੋਵੇਗਾ
ਦੇਖਣਾ, ਸੁਣਨਾ, ਸੋਚਣਾ
ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ
ਸਭ ਹਿੰਸਾ ਹੋਵੇਗਾ

ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਸ਼ਾਇਦ ਮੁਰਦੇ ਘੜਨਗੇ...??

ਪਾਬਲੋ ਨੇਰੂਦਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ....

ਪਾਬਲੋ
ਇੱਕ ਤੂੰ ਸੈਂ
ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ
ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬੋਲਣ ਲਈ
ਕੋਲ਼ਾ ਖਾਣਾਂ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ
ਮੰਡੀਆਂ ਦੇ ਕਾਮੇ
ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮਿੱਲ ਵਰਕਰ
ਬਾਗਾਨਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ
ਜ਼ਰਜਰੇ ਹਾਲਾਂ 'ਚ
ਜਾਂ ਖੁੱਲੇ ਆਸਮਾਨਾਂ ਥੱਲੇ
ਸਟੇਜ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ
ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖੇ
ਲੱਕੜ ਦੇ ਦੋ ਟੁੱਟੇ ਬੈਂਚ
ਸਰੋਤੇ ਸਨ ਤੇਰੇ
ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ
ਖਾਣਾਂ ਦੀ ਪਤਾਲੀ ਖੜ-ਖੜ
ਸੁਣਨ ਦੇ ਆਦੀ
ਅਨਪੜ੍ਹ ਕੰਨ
ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੁਤਲੀਆਂ ਵਾਲ਼ੀਆਂ
ਇੱਕ ਟਕ ਤੱਕਦੀਆਂ ਘਸਮੈਲੀਆਂ
ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ
ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਅੱਖਾਂ
ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਟੋਪਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਸਿਰਾਂ ਵਾਲੇ
ਅਹਿਲ ਬੈਠੇ ਸਰੀਰ
ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਸੈਂ
'ਸਟਾਲਿਨਗਰਾਦ ਦੇ ਨਾਂ ਇੱਕ ਪਿਆਰ ਗੀਤ'
ਤਾਂ ਖਰਵ੍ਹੀਆਂ ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੜਗੜਾਹਟ
ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਸੀ

ਇੱਕ ਅਸੀਂ ਹਾਂ
ਲੱਭਦੇ ਹਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਪਾਉਣ ਲਈ
ਫਿਰ ਦੋਸਤ ਖਰੀਦਦਾਰ
ਪੜ੍ਹਨ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ
'ਬਣਾ ਕੇ' ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨਾਲ
ਚਰਚਾ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ
ਭਾਲਦੇ ਹਾਂ ਕੋਈ ਜੈੱਕ
ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸਾਂ 'ਚ
ਐਂਟਰੀ ਪਵਾਉਣ ਲਈ
ਕਾਰਡ ਪਾ-ਪਾ ਸੱਦਦੇ ਹਾਂ
ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ
ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ 'ਚ ਭੀੜ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ
ਜਿਹਨਾਂ 'ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ
ਊਂਘ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ
ਜਦੋਂ ਆਰੰਭਦੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ
'ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬ ਦੇ ਨਾਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ੋਕ ਗੀਤ'
ਅਤੇ ਤਾੜੀਆਂ
ਸਾਨੂੰ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਬੋਲ ਕੇ
ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ

ਤੂੰ ਪੁੱਛ ਨਾ ਪਾਬਲੋ
ਪਾਸ਼ ਤੋਂ
ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ
ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦਿਲ ਤੋਂ
ਜਾਂ ਫਿਰ
ਫੈਜ ਤੋਂ
ਲੋਰਕਾ ਤੋਂ
ਮਾਇਕੋਵਸਕੀ ਤੋਂ
ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ ਤੋਂ
ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕਮਤ ਤੋਂ
ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵਿਤਕਰਾ ਕਿਉਂ.. ?




ਪਾਬਲੋ ਨੇਰੂਦਾ- ਚਿਲੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਕਵੀ ..
ਫੈਡਰੀਕੋ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਲੋਰਕਾ - ਸਪੇਨ ਦਾ ਲੋਕ ਕਵੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 1936 ਵਿੱਚ 38 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਫਾਇੰਰਗ ਸੁਕੈਅਡ ਅੱਗੇ ਖੜਾ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ
ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਮਾਇਕੋਵਸਕੀ - ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਦਾ ਮਹਾਨ ਪਰੋਲੋਤਾਰੀ ਕਵੀ
ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ - ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਗਜ਼ਲਗੋ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਹਿਟ ਲਿਸਟ ਤੇ ਰਿਹਾ
ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕਮਤ - ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਵੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਅਕਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਸਾਲਾਂਬੱਧੀ ਜੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ

ਬਾਕੀ ਨਾਂਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹੋਣਗੇ...

ਸਟਾਲਿਨਗਰਾਦ - ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਦਾ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿੱਥੇ ਲਾਲ ਫੌਜ਼ ਨੇ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਕ ਤੋੜਵੀਂ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਤ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਫੌਜ਼ ਨੇ ਬਰਲਿਨ ਤੱਕ ਖਦੇੜਿਆ

लेनिन की कविता - पैरों से रौंदे जाते हैं आज़ादी के फूल


पैरों से
रौंदे जाते हैं आज़ादी के फूल
और अधिक चटख रंगों में
फिर से खिलने के लिए।
जब भी बहता है
मेहनतकश का लहू सड़कों पर,
परचम और अधिक सुर्ख
हो जाता है।
शहादतें इरादों को
फ़ौलाद बनाती हैं।
क्रान्तियाँ हारती हैं
परवान चढ़ने के लिए।
गिरे हुए परचम को
आगे बढ़कर उठा लेने वाले
हाथों की कमी नहीं होती।

ਮਾਨਵਤਾਵਾਦ

ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਲਾਲ ਸੂਹਾ ਫੁੱਲ
ਤੋੜਨ ਵੇਲ਼ੇ ਵੱਜੇ
ਕੰਡੇ ਕਾਰਨ
ਇੱਕ ਸਹਿਜ਼ਾਦੀ ਦੇ
ਦੁੱਖ ਨੂੰ, ਚੀਸ ਨੂੰ ਦੇਖ
ਬਿਹਬਲ਼ ਹੋ ਉੱਠਣਾ
ਫਟਕੜੀ ਲੈ ਨੱਠਣਾ
ਜ਼ਖਮਾਂ ਤੇ ਟਕੋਰ ਲਈ
ਸਹਿਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਡੁੱਲੇ
ਦੋ ਬੂੰਦ ਖੂਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ
ਕੀਰਨੇ ਪਾਉਣੇ
ਮਰਸੀਏ ਲਿਖਣੇ
ਗੁਲਾਬ ਨੂੰ
ਫ਼ਟਕਾਰ ਲਾਉਣੀ
ਲਾਹਨਤ ਪਾਉਣੀ
ਸਹਿਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਰਮ ਪੋਟਿਆਂ 'ਚ
ਸੂਲਾਂ ਚੁਭਾਉਣ ਲਈ
'ਤੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਤੋਂ
ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ ਬਾਗਬਾਨੀ
ਕੰਡੇ-ਰਹਿਤ
ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ
ਗੁਲਾਬ ਉਗਾਉਣ ਲਈ......

ਤੀਸਰਾ ਵਰਗ

ਕਾਕਰੋਚਾਂ ਦੀ ਢਾਣੀ
ਜੋ ਗੰਦਗੀ ਤੇ ਪਲ਼ਦੀ ਹੈ
ਡਰਦੀ ਹੈ ਪਰ
ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਉੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ
ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਢੇਰ ਥੱਲੇ
ਆਕੇ ਮਰ ਜਾਣ ਤੋਂ
ਅਤੇ
ਉਤੇਜਿਤ ਹੋ ਕੇ
ਰੂੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹ
ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਰੌਲ਼ਾ
ਬਚਾਉ ਬਚਾਉ ਦਾ
ਅਲੰਕਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ
ਜਦੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਰੇਨ
ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ
ਰੂੜੀਆਂ ਨੂੰ
ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ....

ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਬੋਧ

ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣਾ
ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਬਾਰੇ
ਉਸਦੇ ਵਿਭਚਾਰ ਬਾਰੇ
ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ
ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਬਾਅਦ
ਉਸਦੀਆਂ ਮਾਸ਼ੂਕਾਂ ਬਾਰੇ
ਲਿਖ ਦੇਣੀਆਂ ਹੂਬਹੂ
ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ
ਉਸਦੀਆਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਕੱਢੀਆਂ
ਭੱਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ
ਦੁਰਕਾਰਨਾ ਉਸਦੇ ਖਰਵ੍ਹੇਪਣ ਨੂੰ
ਤੇ ਕਰ ਦੇਣਾ ਸੀਮਿਤ
ਸੱਚ ਕਹਿਣ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਨੂੰ
ਸਿਰਫ਼
ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਉਰ ਨਾਲ਼ ਸੌਣ ਦੇ
ਕਿੱਸੇ ਦੱਸਣ ਤੱਕ
ਪਰ ਨਾ ਸੋਚਣਾ
ਨਾ ਲਿਖਣਾ
ਨਾ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਨੀ
ਜਾਣਨ ਦੀ
ਨੰਗਾ ਕਰਨ ਦੀ
ਉਹਨਾਂ ਸ਼ੈਤਾਨੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ
ਜੋ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਮਜਬੂਰ
ਬਾਪੂਆਂ ਨੂੰ ਵਿਭਚਾਰ ਲਈ
ਸ਼ਰਾਬ 'ਚ ਟੁੰਨ ਰਹਿਣ ਲਈ
ਖਰਵ੍ਹਾ ਬੋਲਣ ਲਈ
ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਣ ਲਈ
ਤੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਉਰ ਨਾਲ਼ ਸੌਣ ਲਈ.....

ਕੋਚਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ

ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਕੁਛ ਰਚਨਾਤਮਾਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ
ਕੁਝ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ
ਤੇ ਕੁਝ ਨੋਟ ਕਮਾਏ ਜਾਣ

ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਖੋਲ੍ਹ ਲਵਾਂ
ਕੋਈ ਕੋਚਿੰਗ ਸੈਂਟਰ
ਜਾਂ ਫਿਰ
ਕਰ ਲਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ
ਅੱਠਵੀਂ ਫੇਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਦਸਵੀਂ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟਾਂ ਵਾਂਗ
ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਕੋਈ (ਗੋਰਖ) ਧੰਦਾ
ਜਾਂ ਫਿਰ
ਬਣ ਜਾਵਾਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ
ਕਿਸੇ ਤਸੀਹਾ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ

ਕਰ ਦੇਵਾਂ ਐਲਾਨ
ਟੰਗ ਦੇਵਾਂ
ਇੱਕ ਵੱਡ-ਆਕਾਰੀ ਬੋਰਡ
ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਬਾਹਰ
ਖਾਨਦਾਨੀ ਵੈਦਾਂ ਵਾਂਗ
ਕਿ
ਹੁਣ ਬਣੋ
ਲੇਖਕ, ਕਾਲਮ-ਨਵੀਸ, ਕਵੀ
ਟੀਵੀ ਫਿਲਮੀ ਅਖਬਾਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ
ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਲ਼ਮ ਘਸੀਟ
ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਲਿਖਣੀ
ਹੋਈ ਹੁਣ ਬਿਲਕੁਲ ਅਸਾਨ

ਇੱਥੇ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਸਜੀਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਜੀਵ ਕਰਨ
ਤੇ ਨਿਰਜੀਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ
ਲਾਈਨ-ਹਾਜ਼ਰ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਬਾਰੇ
ਘੋਟਾ ਲਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਨਵੇਂ-ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ
ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਸਮਝ ਪਾਇਆ ਕਰੋਗੇ
ਬਿਲਕੁਲ
ਕਿਸੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਲਿਖੀ
ਦਵਾਈ ਦੀ ਪਰਚੀ ਵਾਂਗ

ਖਾਸ ਤਰਜੀਹ:
ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਮਾਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਹਾਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਜਨ-ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਭਗੌੜਿਆਂ ਨੂੰ
ਸਾਬਕਾ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨੂੰ
ਰਿਟਾਇਰਡ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ
ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨੂੰ

ਵਿਸ਼ੇਸ ਆਕਰਸ਼ਣ :
ਪਾਰਟੀਆਂ 'ਚ
ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ 'ਚ
ਰਿਲੀਜ਼ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
ਸਮਾਰੋਹਾਂ 'ਚ
ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਾਰਤਾਂ
ਤੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ 'ਚ
ਵਿਚਰਨ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ
ਸਪੈਸ਼ਲ ਕਲਾਸਾਂ |

ਨੋਟ :
ਸ਼ਮਸਾਨ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਵਾਸਤੇ
ਲਿਖਣ ਪੜਨ ਲਈ
ਜਿਉਂਦੇ ਮਰੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ |

ਨਜ਼ਮ

ਕੋਈ ਤਾਂ ਖਬਰ ਸੁਣਾਅ ਕਿ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵਿਰਾਮ ਆਏ |
ਇੱਕ ਤਾਂ ਝਲਕ ਦਿਖਾ ਕਿ ਦੀਦ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਆਏ |

ਆਣਾ ਜੇ ਨਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜ ਕਿਸੇ ਬੇਗਾਨੇ ਦੇ ਹੱਥ ,
ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਫਿਰ ਮੈਖਾਨੇ ਦਾ ਪੈਗਾਮ ਆਏ |

ਕੋਈ ਤਾਂ ਜਖ਼ਮ ਦੇ ਕਿ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟਕੋਰ ਕਰ ਸਕਾਂ ,
ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਦਾ ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਕੋਈ ਤਾਂ ਇਲਜ਼ਾਮ ਆਏ |

ਖਾਸ ਤਾਂ ਸੀ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਿ ਨਜ਼ਰ ਥਮ ਗਈ ,
ਵਰਨਾ ਮਹਿਫ਼ਲ 'ਚ ਬਹੁਤ ਖਾਸ-ਓ-ਆਮ ਆਏ |

ਸਮੇਟ ਲੈ ਹੁਣ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਟੁੱਟੇ ਕੱਚ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ,
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਸਮਝਾਣ ਕੋਈ ਇਮਾਮ ਆਏ |

ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਈ 'ਅਮਗੀਤ' ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਧੇੜ ਬੁਣ ,
ਜਰੂਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਹਰ ਰਾਸਤੇ ਦਾ ਮੁਕਾਮ ਆਏ |

ਭਗੌੜਾ


ਉਹ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਉਪਦੇਸ਼
ਅਕਸਰ ਮੈਨੂੰ
ਚੰਗਾ ਬਣਨ ਲਈ
ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ
ਦੱਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ
ਗੁਰੂ ਬਾਰੇ
ਜਿਸਨੇ ਵਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਪੁੱਤਰ, ਪਰਿਵਾਰ
ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ
ਇੰਜ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦੇ
ਲੰਘ ਗਏ ਕਈ ਸਾਲ

ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ
ਮੈਂ ਕਹਿ ਬੈਠਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ
ਕਿ ਮੈਂ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਮੈਂ ਫੜਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਪੱਥਰ ਤੋੜਦੇ
ਬਚਪਨ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਲੇਟ
ਕਿ ਮੈਂ ਵਾਹੁਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ
ਆਕਾਸ਼ ਦਾ ਸੂਰਜ
ਕਿ ਮੈਂ ਮਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਆਪਣੇ ਹੱਥ
ਗਾਰੇ 'ਚ ਲਿਬੜੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ਼
ਕਿ ਮੈਂ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੰਦਾ ਹਾਂ
ਪਿਆਰ ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਜਿਹੀ
ਦਿਖਣ ਵਾਲ਼ੀ ਰੂਹ ਨਾਲ਼

ਫਿਰ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ
ਪੱਕੀ ਕਣਕ ਤੇ
ਬਿਜਲੀ ਡਿੱਗ ਪਈ ਹੋਵੇ
ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਨੇ
ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ ਨਿਰਾਦਰ
ਚੌਂਕ 'ਚ ਲੱਗੇ ਕਿਸੇ ਬੁੱਤ ਦਾ
ਜਾਂ ਟਿਕ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਪੈਰ
ਕਿਸੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਿਤਾਬ ਤੇ
ਬੈਠ ਗਈ
ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਦੀ
ਖਾਪ ਪੰਚਾਇਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ
ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਜ਼ਕਰੀਆ ਇਨਸਾਫ਼
"ਤੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ
ਕੁਝ ਅਕਲ ਕਰ ਕਾਕਾ
ਦੇਖ ਜ਼ਰਾ
ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਕੈਰੀਅਰ ਵੱਲ
ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਚਾਵਾਂ ਵੱਲ
ਅਣਵਿਆਹੀ ਭੈਣ ਵੱਲ
ਸਮਾਜ ਵੱਲ
( ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਚਾਰ ਘਰ ਹੀ
ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੇਠ ਆਉਂਦੇ ਸਨ)
ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭਗੌੜਾ ਨਾ ਹੋ
ਨਾਲ਼ੇ ਵਾਢੀਆਂ ਕਰਦੇ
ਅਨਪੜ ਕਾਲੇ ਸਰੀਰ
ਗੰਦ-ਮੰਦ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ
ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਲੋਕੀਂ
ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਏ
ਤੇਰੇ ਲੱਗਦੇ ਕੀ ਨੇ"

ਉਸੇ ਰਾਤ
ਆਖਕੇ ਸਲਾਮ
ਦੋਗਲੇਪਣ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਨੂੰ
ਮੈਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਛਾਲ
ਉੱਤਰੀ ਧਰੁਵ ਵਾਂਗ ਜੰਮੇ
ਨਿੱਜ ਦੇ ਠੰਢੇ ਬੁਰਜ ਦੀ ਮੰਮਟੀ ਤੋਂ
ਤਰ ਆਇਆ ਵਾਹੋ-ਦਾਹੀ
ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਹੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸਰਸਾ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਜਰਨੈਲੀ ਸੜਕ ਤੇ
ਸਰਪਟ ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ
ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸਵੇਰ ਸਾਰ
ਗਰਜਦੀ, ਦਹਿਕਦੀ, ਗਾਉਂਦੀ
ਜੀਵੰਤ ਭੀੜ ਵਿੱਚ
ਬਾਤਾਂ ਪਾਉਣ ਲਈ
ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ
ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ
ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ
ਸਾਥ ਦੇਣ ਲਈ
ਸਾਥ ਪਾਉਣ ਲਈ
ਆਪਾ ਜਲਾਉਣ ਲਈ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਲਈ
ਕਬਰਸਿਤਾਨਾਂ ਦੀ ਮੁਰਦਾ ਚੁੱਪ ਤੋਂ ਦੂਰ.......

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ.....


ਇਹ ਤੇ ਦਿਲ ਅੱਜ ਐਵੇਂ ਨਾਸਬੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |
ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਦਾ ਮੈਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਖਮ ਤੇ ਮਲ੍ਹਮਾਂ ਸੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਤੂੰ ,
ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ ਵਿਗੜ ਉਹ ਨਾਸੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਬਚ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿੰਦਾ ਗੁਲਾਬ ਕੋਈ ਟੁੱਟਣੇ ਤੋਂ ,
ਕੈਂਚੀਆਂ ਦਾ ਮਾਲੀ ਜਦੋਂ ਜੀ ਹਜ਼ੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਹੋਣੀ ਹੀ ਸੀ ਉੱਥੇ ਰੱਤ ਸਸਤੀ ਨੌਜੁਆਨਾਂ ਦੀ ,
'ਮੁਕਾਬਲੇ' ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਲ ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਫੋਟੋ ਕਹਿੰਦੇ ਟੰਗਣੀ ਏ ਕਬਰਾਂ 'ਚ ,
ਮਰਿਆਂ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ ਮਤਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਖੁਸ਼ ਨਾ ਹੋਈਂ ਬਹੁਤਾ ਕਲ਼ਮਾਂ ਦੀ ਫੌਜ਼ ਦੇਖ ,
ਇਹ ਤਾਂ ਕਲਰਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹਰ ਦਾ ਫ਼ਤੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਮਾਹਿਰ ਹੈ ਸ਼ਹਿਰ ਹੁਣ ਜਿੱਲਤਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਦਾ ,
ਕਿ ਐਸਾ ਸਾਂਤੀ 'ਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਰੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਹਰ ਕੋਈ ਭਜਨ ਇੱਥੇ ਗਾਉਂਦਾ ਫਿਰੇ ਮੌਤ ਦੇ ,
ਹੁਣ ਤਾਂ ਮਸੀਹਾ ਤੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਤੈਮੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ' ਨੂੰ ਤਾਂ ਲੱਭਦੇ ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ,
ਉਹਦੇ ਦਿਲ ਕੋਲੋਂ ਧੜਕਨ ਦਾ ਕਸੂਰ ਹੋ ਗਿਆ |

ਜੁਗਨੂੰ ਤੇ ਕਵੀ


ਕਿਸੇ ਪੁੱਛਿਆ
ਕੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ
ਜੁਗਨੂੰ ਤੇ ਕਵੀ ਵਿੱਚ
ਦੋਨੋਂ
ਜਗਮਗਾਉਂਦੇ ਨੇ
ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦੇ ਨੇ
ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ
ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਜਲਾ ਕੇ
ਤੇ ਫਿਰ ਫ਼ਰਕ ਕੀ ਹੈ
ਜੁਗਨੂੰ ਤੇ ਕਵੀ ਵਿਚਕਾਰ
ਜਗਮਗਾਉਣਾ
ਰੁਸ਼ਨਾਉਣਾ
ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ
ਜੁਗਨੂੰ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ
ਤਰਜ਼-ਏ-ਜਿੰਦਗੀ ਹੈ
ਨਾ ਖਰੀਦਣਯੋਗ
ਸਮਝੌਤਾਹੀਣ ਜ਼ਿੱਦ ਹੈ
ਪਰ ਕਵੀ
ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਖਰੀਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਅਕਸਰ ਉਹ
ਹਨੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ.......

ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ
ਗੁੰਮ ਹੋਣ ਦੇ ਡਰੋਂ
ਧਰਤੀ ਨੇ ਆਸਮਾਨ ਤੋਂ
ਮੰਗੀ ਕੁਝ ਰੋਸ਼ਨੀ
ਉਸ ਨੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਧਰਤੀ ਨੂੰ
ਚੰਦਰਮਾ
ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਤਸ਼ਤਰੀ
ਤੇ
ਇੱਕ ਲਾਲ ਝੰਡਾ.....

---------0----------


ਤੂੰ ਕਹਿੰਨੀ ਹੈਂ
ਬੜਾ ਚੰਗਾ ਹਾਂ ਮੈਂ
ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ
ਖੁਦਗਰਜ਼ ਹਾਂ
ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ
ਖੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਮੈਨੂੰ
ਜਿਉਂਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
ਤੇ ਇਸ ਬਹਾਨੇ
ਦਿਲ ਧੜਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਮੇਰਾ.....

ਕੁੱਤੇ

ਗੱਲ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਹੋਵੇ
ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ
ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੋਂ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ
ਮਹਿਲਾਂ ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਨਾਤੇ ਧੋਤੇ
ਪਾਮੇਰੀਅਨ ਕੁੱਤੇ
ਜਾਂ ਫੁੱਟਪਾਥਾਂ ਤੇ ਭਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਟੀ ਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਜਿਹੇ
ਕੀੜੇ ਪਏ ਹੋਏ ਕੁੱਤੇ

ਫਿਰ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਕੈਂਪਾਂ ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਯੈੱਸ ਸਰ ਕਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤੇ
ਜਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਨੇਮਿਆਂ 'ਚ
ਮਾਸੂਮਾਂ ਦੀ ਲੱਤ ਫੜਨ ਵਾਲ਼ੇ
ਆਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ
ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਣ ਦਾ
ਪਖੰਡ ਕਰਦੇ
ਮਨੁੱਖੀ ਖੂਨ ਦੀ ਲੁੱਟ ਚੋਂ
ਹਿੱਸਾ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਕੁੱਤੇ
ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਹਰ ਗੱਲ ਤੇ 'ਲੋਕਤੰਤਰ' ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ਼
ਪਾਲਤੂ ਆਵਾਰਾ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ
'ਬੌਸ' ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੁੱਤੇ

ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ
ਲਟਕੇ ਮੂੰਹ ਵਾਲ਼ੇ
ਕਦੇ ਕਦੇ ਭੌਂਕਣ ਵਾਲ਼ੇ
ਇੱਕ ਹਾਈਬਰਿਡ ਕਿਸਮ ਦੇ
ਮੱਧਵਰਗੀ ਕੁੱਤੇ
ਤੇ ਆਖਰ 'ਚ
ਕੁਝ 'ਉੱਦਮੀ' ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ
ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ਼ ਬਣਾਏ
ਹੱਡਲ ਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨੀ ਕੁੱਤੇ

ਜਿਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਮਿਲੀ ਹੈ
ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ
ਸੀ ਆਈ ਡੀ ਰਿਪੋਟ
ਕਿ ਇਹਨਾਂ
ਇਨਸਾਨ ਜਿਹੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕੁੱਤਿਆਂ
ਕੀਤੀ ਹੈ ਮੁਲਾਕਾਤ
ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ਼
ਬਣਾ ਰਹੇ ਨੇ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ
ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਗੋਲ਼ ਸਮਾਧ ਉੱਤੇ
ਮੂਤ ਆਉਣ ਦੀ
ਤੇ ਨੀਲੀ ਅੱਖ ਵਾਲ਼ੇ
ਖੂੰਖਾਰ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲ਼ੇ
ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ
ਵੱਡਣ ਵਾਲ਼ੇ
'ਗੋਬੇਲਜ਼' ਦੇ ਹਮਰਾਹ ਹਮਰਾਜ਼
ਜਰਮਨ ਸੈਫਰਡਾਂ ਖਿਲਾਫ਼
ਮੋਰਚੇ ਲਾਣ ਦੀ
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਭਜਾਣ ਦੀ.....

ਚੰਨ ਤੇ ਚਕੋਰ

ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ
ਚੰਨ ਨੂੰ ਚਕੋਰ
ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਇੱਕ ਟੱਕ
(ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਹੁਣ ਵੀ ਦੇਖਦੀ ਹੋਵੇ)

ਪਰ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਇਹ
ਕਵੀ ਦੀ ਕੋਰੀ ਕਲਪਨਾ
ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼
ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਆਸ਼ਿਕ ਦਾ ਧਰਵਾਸ

ਸੰਭਵ ਕਿਵੇਂ ਹੈ
ਚਕੋਰ ਦਾ ਚੰਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਪਾਉਣਾ
ਜਦੋਂ
ਚਕੋਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ
ਤੇ ਚੰਨ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨੇ
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ
ਜੰਮੀ ਹੈ ਗਹਿਰੀ ਧੁੰਧ
ਜਾਤਾਂ ਦੀ, ਧਰਮਾਂ ਦੀ
ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ, ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਦੀ

ਜੇ ਕਰ ਬੈਠੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਚਕੋਰ
ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਫ਼ੀਮ ਖਾ

ਹੌਂਸਲਾ ਧੁੰਧ ਪਾਰ ਦੇਖਣ ਦਾ
ਤਾਂ ਆ ਵੱਜਦੀਆਂ ਨੇ
ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲਾਂ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ
ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਵਿੰਗਾ
ਸਰਬਲੋਹ ਦੀ ਲਿਸ਼ਕੋਰ
ਤੇ ਚੰਨ ਕੋਲ਼ ਆ ਜਾਂਦੇ ਨੇ
ਰਾਹੂ ਕੇਤੂ ਵਹੀ ਖਾਤੇ ਲੈ ਕੇ
ਚੰਨ ਵਿਚਾਰਾ ਲਕੋ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਮੂੰਹ
ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਮਨੂ ਦੀ ਧੋਤੀ 'ਚ
ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਮਨੂ ਦੀ ਪੱਗ ਪਿੱਛੇ

ਤੇ ਚੰਨ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ ਸਦਾ
ਚਕੋਰਾਂ ਦੇ ਹਜੂਮ ਲਈ
ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਸਵਰਗ ਦਾ....

ਵੈਸੇ ਹੀ....

ਮੌਸਮ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਾਤਿਲ਼
ਵਾਰ ਵਾਰ
ਕਤਲ਼ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ
ਮਨਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ
ਤੇ ਚਾਅ ਵੀ
ਸਿਰਫ਼ ਤਲਾਸ਼ ਹੈ
ਕਾਤਿਲ਼ ਦੀ
ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ
ਖੰਜਰ ਹੁਸਨ ਦਾ
ਤੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ....

(ਗ਼ਮ ਨਹੀਂ ਮੁਝਕੋ ਕਿ ਬਦਲ ਰਹਾ ਹੈ ਜ਼ਮਾਨਾ,
ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਤੁਝਸੇ, ਕਹੀਂ ਤੁਮ ਬਦਲ ਨਾ ਜਾਨਾ..)

ਗ਼ਮ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ

ਕਿ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜ਼ਮਾਨਾ

ਹਾਂ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ

ਇੱਕ ਫ਼ਿਕਰ

ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਦਲਣ ਲਈ

ਮੈਂ ਵੀ ਕੁਝ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਹੀਂ

ਤੇ ਫ਼ਿਕਰ ਰਹਿੰਦੀ ਤੇਰੀ ਵੀ

ਕਿ ਤੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਬਦਲਿਆ ਹੈਂ ਜਾਂ ਨਹੀਂ

ਕਿਉਂਕਿ

ਬਦਲਦੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ

ਬੁੱਤ ਜਾਂ ਮੁਰਦਾ ਲੋਕ

[ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਵੀ
ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਖ਼ਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਗਲ਼ ਜਾਂਦੇ ਹਨ

ਬਦਬੂ ਮਾਰਨ ਲਗਦੇ ਹਨ]

ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ
ਮੈਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ....

ਇੱਕ ਵਾਅਦਾ

ਤੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਨਾ ਹੋ
ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼
ਮੇਰੀ ਜਾਨ
ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ

ਮੈਂ ਖਿਲਾਵਾਂਗਾ ਤੈਨੂੰ
ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸਸਤੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠ
ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੀ
ਦਾਲ਼ ਰੋਟੀ

ਮੈਂ ਘੁਮਾਵਾਂਗਾ ਤੈਨੂੰ
ਝੋਂਪੜੀਆਂ ਦੇ ਮਹਾਂਸਾਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਰੇ
ਲਾਮਿਸਾਲ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ਼ ਸਜੇ
ਸੋਨੇ ਦੇ ਮੰਦਿਰ

ਮੈਂ ਦਿਖਾਵਾਂਗਾ ਤੈਨੂੰ
ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਇਸ ਕਾਲ਼ੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ
ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿੰਨੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ਼
ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ

ਤੇ ਸੁਣਾਵਾਂਗਾ ਤੈਨੂੰ
ਜ਼ਿਹਨੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਹਨੇਰੀ ਵਿੱਚ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮਤਵਾਲੇ ਹੋਏ
ਮੇਰੇ ਗੀਤ |