Thursday, August 12, 2010

ਗਤੀ

ਪੱਤੇ
ਟੁੱਟਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਕਰੁੰਬਲਾਂ
ਫੁੱਟਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ
ਰੁੱਖ
ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ

ਰੁੱਖ
ਡਿੱਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਬੀਜ
ਪੁੰਗਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਜੀਵਨ
ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
...

Saturday, August 7, 2010

ਸਿਰਲੇਖ ਰਹਿਤ ਤਿੰਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ

1.


ਮੈਂ ਤਾਂ ਬੱਸ
ਮਨ ਦਾ ਗੁੱਸਾ
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਆਸ਼ਾਵਾਂ
ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੁਪਨੇ
ਤੇ ਤੇਰਾ ਪਿਆਰ
ਬਿਖੇਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ
ਕੱਲਰ ਮਾਰੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ
ਸਿੰਜਦਾ ਹਾਂ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਨਾਲ
ਫਿਰ ਉੱਗਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਲਾਲੀ ਹੇਠ
ਪੁੰਗਰਦੇ ਹਨ
ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲੱਦੇ ਬੂਟੇ......


2.

ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਢੱਕ ਲੈਣ ਦੀ
ਪੁੰਨਿਆ ਦੇ ਚੰਨ ਨੂੰ
ਬਾਂਝ ਹੋਇਆ ਬੱਦਲ
ਆਸਮਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ
ਥੰਮੀ ਹੋਈ ਹਵਾ
ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ
ਹਨੇਰੀ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ


3.

आया था जब
मैं आगोश में तेरे
डूबता हुआ सूरज था
अब सुबह की लाली हुं.....

Wednesday, June 2, 2010

ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ


ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਆਦਮੀ ਦਾ ਦੁੱਖ

ਸੌਣਾ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ਼
ਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਲੱਭਣਾ
ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ



ਵਿਆਹ

ਔਰਤ ਲਈ
ਇੱਕ ਕਿੱਲੇ ਤੋਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ
ਦੂਜੇ ਕਿੱਲੇ ਨਾਲ਼
ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਣਾ
ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ
ਹੋ ਨਿਬੜਨਾ
ਇੱਕ ਤਰਾਂ ਨਾਲ਼
'ਕਿੱਲਾ ਬਦਲ ਸਮਾਰੋਹ'

Sunday, May 2, 2010

ਰਾਤਰੀ ਜੀਵ

ਰਾਤ ਨੇ
ਢੱਕ ਲਏ ਹਨ
ਰੁੱਖ, ਫੁੱਲ
ਤੇ ਕਣਕ ਦੀਆਂ ਬੱਲੀਆਂ
ਝੁੱਗੀਆਂ, ਗਾਰੇ 'ਚ ਛੱਤੇ ਖੁੱਡੇ
ਗਿਆਨੇ ਹੁਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੱਛਰਦਾਨੀਆਂ

ਤੇ ਫਾਰਮ ਹਾਊਸਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਠੀਆਂ
ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ, ਅਰਬਨ ਅਸਟੇਟ
ਸਿਗਲੀਗਰਾਂ ਦਾ ਮੁਹੱਲਾ
ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਐਵੀਨਿਊ
ਦਲਿਤ ਬਸਤੀ ਦੀ ਥਾਈ
ਤੇ ਗੁਲਮੋਹਰ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ
ਪਗਡੰਡੀਆਂ, ਪਹੇ, ਸੜਕਾਂ
ਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇ ਨੰ. 1
ਗਿਆਸਪੁਰੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਹੜੇ ਦੀ
ਇਕਲੌਤੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਟੂਟੀ
ਤੇ ਪੰਜ ਤਾਰੇ ਦਾ ਸਵਿਮਿੰਗ ਪੂਲ
ਪਿੰਡ ਦਾ ਛੱਪੜ
ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ, ਨਦੀਆਂ, ਸਾਗਰ
ਭੋਲੇ ਕੇ ਟੁੱਟੇ ਟੀਵੀ ਅੰਨਟੀਨੇ 'ਤੇ
ਟਕਦੀ ਲਾਲ ਕਾਤਰ
ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰਾਂ 'ਤੇ ਝੂਲਦੇ ਝੰਡੇ
ਕੰਧਾਂ, ਬੈਰੀਕੇਡ
ਤੇ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ
ਨਿਕਲੇ ਹਨ
ਰਾਤਰੀ ਟੂਰ ਤੇ
ਚੁੜੇਲ, ਪ੍ਰੇਤ, ਛਲੇਡੇ
ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਜਮਦੂਤਾਂ ਦੀ ਫੌਜ
ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਹੋਕਾ
ਸਭ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ
ਰਾਤ ਜਲਦੀ ਖਤਮ ਹੋਵੇਗੀ
ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਸੀਓ
ਫੇਰ ਸੁਬਹ ਹੋਵੇਗੀ
ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੋਗੇ
ਫਿਰ ਘੁਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਮਾਲਿਕਾਂ ਦੀ ਗੁਫ਼ਾ ਅੰਦਰ
ਸੋਚ ਕੇ
ਕੋਈ ਜਾਗਦੀ ਅੱਖ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ
ਹੁਣ ਬੱਸ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ
ਖਚਰੇ ਹਾਸੇ ਦੀਆਂ
ਸਾਜਿਸ਼ੀ ਫੁਸਫੁਸਾਹਟਾਂ ਦੀਆਂ
ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀਆਂ
ਮੌਤ ਵਡਿਆਉਂਦੇ ਭਜਨਾਂ ਦੀਆਂ
ਲਾ...... ਲਾ........ ਲਾ........
ਇਲਾ........ ਇਲਾ........ ਇਲਾ........
ਹੂ........ ਹੂ........ ਹੂ..........
ਲੇ........ ਲੇ........ ਲੇ...........
ਸੋ......... ਸੋ......... ਸੋ..........
ਜੈ.......ਜੈ..........ਜੈ...........
ਰਾ...... ਰਾ.......ਰਾ.........
ਧੇ....... ਧੇ......... ਧੇ.......... ਹੋ......... ਹੋ.......... ਹੋ..........
ਹੀ........ਹੀ........ ਹੀ........ ਹਾ..........ਹਾ.........ਹਾ..........

Tuesday, March 23, 2010

ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪਦਾਰਥਵਾਦ

ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠ
ਸਾਲਾਂਬੱਧੀ
ਫਰੋਲਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿਤਾਬਾਂ
ਝਾੜਦਾ ਰਿਹਾ ਮਿੱਟੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ
ਛਾਂਟਦਾ ਰਿਹਾ
ਘੋਖਦਾ ਰਿਹਾ ਆਂਕੜੇ
ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਦੀ
ਹਰ ਵਿਰੋਧਤਾਈ ਦੇ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਪੱਖ ਦੀ

ਗੌਣ ਪੱਖ ਦੀ
ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਆਇਆ ਮੌਕਾ
ਉੱਠਿਆ ਜਵਾਰ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਸਾਗਰਾਂ 'ਚ
ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਰੋਧਤਾਈ ਨੂੰ ਹੱਲ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਪੱਖ ਨੂੰ ਗੌਣ ਕਰਨ
ਤੇ ਗੌਣ ਪੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਨ ਲਈ
ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ
ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ
ਉਸੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ 'ਚ
ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ
ਮੁਕਤ-ਚਿੰਤਨ
.....

Monday, March 22, 2010
















ਬੀਂਡਾ


ਹਵਾ ਨਾਲ਼ ਉੱਡਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਇੱਕ ਬੀਂਡਾ
ਹਵਾ ਤੇਜ਼ ਹੋਈ
ਬੀਂਡੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ
ਦਿਲ ਕੀਤਾ
ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਖਲੋ ਕੇ
ਘਰ ਤੋਂ ਭਲਾ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਆਇਆ
ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਲੱਭਣ ਲੱਗਾ
ਦੁਮੇਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਘਰ
ਹਵਾ ਸੀ
ਕਿ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਈ

ਬੀਂਡਾ
ਖਲੋਤਾ ਰਿਹਾ

ਹਵਾ
ਵਾਪਿਸ ਆਈ

ਦੂਣੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼
ਇਕੋ ਝਟਕੇ ਨਾਲ਼ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਬੀਂਡੇ ਨੂੰ
ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ
ਹੁਣ ਬੀਂਡਾ ਲੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਘਰ ਵਾਪਿਸ ਜਾਣ ਲਈ
ਕੋਸ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਨੂੰ
ਇਨਕਲਾਬ ਨੂੰ
ਭੁੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਕਿ ਛੱਪੜ ਹੀ ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਘਰ ਸੀ.....











ਚਾਨਣ ਦੇ ਗੀਤ


ਕਾਲੇ ਨਾਗ ਜਿਹੇ ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਤੱਕਦੇ ਹੋਏ
ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਬੀਤੀ ਸ਼ਾਮ ਬਾਰੇ
ਸੂਰਜ ਦੇ ਛੁਪਣ ਬਾਰੇ
ਚੰਨ ਦੇ ਲੁਕਣ ਬਾਰੇ
ਰਾਤ ਦੀ ਤਨਹਾਈ ਬਾਰੇ
ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਬਾਰੇ
ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲੱਗੇ
ਕੁਝ ਡਰੇ ਸਹਿਮੇ ਸ਼ਬਦ
ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਜ਼ਿੱਦ
ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰੱਸੀ ਨਾਲ਼ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਣ ਦੀ
ਬੱਸ ਲੱਗਾ ਹੀ ਸੀ
ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਜਾਣ
ਮਨਸੂਈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ
ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦਾ ਗਰਭਪਾਤ ਕਰਨ*
ਕਲ਼ਮ ਨੂੰ ਬਾਂਝ ਕਰਨ*
ਕਿ ਉੱਡਦਾ ਉੱਡਦਾ ਇੱਕ ਜੁਗਨੂੰ
ਆ ਬੈਠਾ ਉਂਗਲ ਦੇ ਪੋਟੇ ਤੇ
ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ

ਜੇ ਲਿਖਣ ਲੱਗਾ ਹੀ ਹੈਂ
ਤਾਂ ਕਾਲ਼ੀ ਬੋਲ਼ੀ ਰਾਤ 'ਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਰਹੇ
ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਗੜਗੜਾਹਟ ਲਿਖ
ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਣ ਕੰਬ ਉੱਠੇ
ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਰੂਹ
ਜੇ ਲਿਖਣਾ ਏ
ਤਾਂ
ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਵਰ੍ਹਦਾ ਮੀਂਹ ਲਿਖ
ਜੋ ਵਹਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਏ
ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਕਾਲਖ

ਜੇ ਲਿਖਣਾ ਏ
ਤਾਂ
ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ
ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਅੰਬਰ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਦੀ
ਆਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਲਕੀਰ ਲਿਖ
ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੌੜੀ ਬਣਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਜਾਏ
ਪਹੁੰਚਣਗੇ ਸੂਰਜ ਤੱਕ

ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਗੇ ਲਾਲ ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ
ਜੇ ਲਿਖਣਾ ਏ
ਤਾਂ
ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਸੁਬ੍ਹਾ ਦੇ ਤਰਾਨੇ ਲਿਖ
ਜੋ ਗਾਉਣਗੇ ਲੋਕੀ
ਲਲਕਾਰੇ ਮਾਰ ਕੇ
ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਕਬਰ ਉੱਤੇ

ਤੇ ਜੇ ਚਾਹੁੰਨਾ ਏਂ
ਕਿ ਤੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਬੀ ਹੋਵੇ
ਤਾਂ ਢਾਬੇ ਤੇ ਭਾਂਡੇ ਧੋਂਦੇ ਛੋਟੂ ਦੇ ਖੁਸ਼ਕ ਨੈਣਾਂ ਵਿੱਚ
ਕਿਤਾਬ ਜਿਹਾ ਕੋਈ ਅਕਸ ਲਿਖ
ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਛੰਨੋ ਦੇ ਖੁਰਦਰੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ
ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਕੋਈ ਨਕਸ਼ ਲਿਖ
ਮਜਦੂਰ ਦੀਆਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਦੀਆਂ
ਥੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲਿਖ
ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਖੁਦ ਮਾਲਿਕ
ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਸ਼ਖਸ ਲਿਖ
ਜਗਮਗਾਉਂਦੇ ਲਾਟੂਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਲਿਖ
ਮਿਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੀਤ ਲਿਖ
ਵੰਡਾਂ ਦੀ ਰੀਤ ਨੂੰ ਛਿੜੇ ਕੰਬਣੀ
ਬੰਦ ਮੁੱਠੀ ਜਿਹਾ ਗੀਤ ਲਿਖ
ਤੇਰੀਆਂ ਇਹ ਹਨੇਰੇ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ ਨੇ
ਹਨੇਰਾ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹੀ
ਮਰ ਜਾਣਾ ਏ
ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ ਤਾਂ ਬੱਸ
ਚਾਨਣ ਦੇ ਗੀਤ
ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ ਤਾਂ ਬੱਸ
ਚਾਨਣ ਦੇ ਗੀਤ......

*ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਖੁੱਲੀ ਚਿੱਠੀ' ਵਿੱਚੋਂ ...

Friday, March 12, 2010














ਮੇਰੀ ਕਲ਼ਮ ਮੇਰੇ ਸ਼ਬਦ


ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ
ਮੇਰੀ ਕਲ਼ਮ
ਤਹਾਡੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਤੇ ਟਕੋਰ ਕਰੇ
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੋਲੇ ਪੋਲੇ ਸਹਲਾਵੇ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਲੋਰੀ ਸੁਣਾਵੇ
ਸਦਾ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੌਣ 'ਚ
ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦੀ
ਕੋਈ ਮਦਦ ਕਰੇ
ਮੈਂ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਮੇਰੀ ਕਲ਼ਮ
ਤਹਾਡੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦੇ
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਯਾਦ ਦੁਆਵੇ
ਦਿਨ ਰਾਤ ਤੁਹਾਡੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ
ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਕਾਰੀਗਰ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਵੱਲੋਂ ਵੱਜੀ
ਆਰੀ ਵਾਂਗੂ ਲੱਗੇ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੌਣ ਨਾ ਦੇਵੇ
ਉਨੀਂਦਰਾ ਕਰ ਦਏ
ਜਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਨਾ ਹੋਵੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀ
ਕਿਸੇ ਵੀ 'ਅਫ਼ੀਮ' ਤੋਂ

ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ
ਮੇਰੀ ਕਲ਼ਮ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਸ਼ਬਦ
ਕਿਸੇ ਝੀਲ ਕੰਢੇ ਰੁਮਕਦੀ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਹਵਾ ਵਾਂਗ
ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਸਰਸਰਾਉਣ
ਤੁਹਾਡੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਵੇਖਣ
ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਸਾਉਣ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ ਦਾ
ਕੋਈ ਬਿੰਬ ਸਿਰਜਣ
ਹੀਰੋ ਹਾਂਡੇ ਦੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਵਾਂਗ
ਲੰਘ ਜਾਣ ਕੋਲੋਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ
ਬਿਨਾਂ ਆਵਾਜ਼ ਕੀਤੇ
ਮੈਂ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਮੇਰੀ ਕਲ਼ਮ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਸ਼ਬਦ
ਕਿਸੇ ਨੀਵੇਂ ਉਡਦੇ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਵਾਂਗ ਗੁਜ਼ਰ
ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਪਰ
ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ
ਦਿਲ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਲੈਣ
ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ
ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਮਾਰਨ
ਆਵਾਜ਼ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਣ
ਕਿਸੇ ਝੱਖੜ ਵਾਂਗ ਆਉਣ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰਦੇ
ਲੈ ਜਾਣ ਉਡਾ ਕੇ ਬੀਤੇ ਦੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ, ਮਲ੍ਹੇ
ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਬੋਹੜ
ਜੋ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ ਪੈਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਰੁੰਬਲ ਨੂੰ
ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਛੱਡ ਜਾਣ
ਸਪਾਟ ਅਣਛੋਹੇ ਬੁੱਲਾਂ ਜਿਹੀ ਧਰਤ
ਜਿਸ ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਸਕੋਂ
ਆਪਣੀ ਦੁਨੀਆਂ
ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ
ਫਿਰ ਤੋਂ......

Sunday, February 28, 2010

















ਰੰਗ


ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਰੰਗ
ਹਮੇਸ਼ਾ
ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ
ਕਾਲ਼ੀ ਭੂਰੀ ਦਾੜੀ ਚਿੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤੇ ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਅਸਲ ਵਿੱਚ
ਕਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਲੁਕੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਰਾਤ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਦੁਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਬਗਲੇ ਜਿਹੇ ਦਿਨ ਵੀ
ਅਕਸਰ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ
ਖੂਨ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ੈਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਪਿੰਡੇ 'ਚੋਂ ਚੋਂਦਾ ਪਸੀਨਾ
ਰੰਗ-ਰਹਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ
ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਖਦੀ ਖਾਦੀ
ਦਾਗਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲਹੂ 'ਚ ਭਿੱਜਾ ਲੂੰਬੜ ਵੀ
ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਦਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਭਗਵਾਂ ਰੰਗ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਨਾ ਹੋਕੇ
ਕਸਾਈਆਂ ਨੇ ਓੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਨਹੀਂ
ਗਦਾਰੀ ਦਾ ਪਰਤੀਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਰੰਗ
ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਦੇਖਣਾ
ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਨਾ....

Sunday, February 7, 2010

ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ

ਦਸੰਬਰ, 2009 'ਚ ਛਪੇ ਕਾਮਰੇਡ ਦੇ ਥੀਸਿਸ 'ਇਕੀਵੀਂ ਸਦੀ 'ਚ ਕੌਮੀ ਮੁਕਤੀ ਘੋਲ਼ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚ' ਤੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ |
ਅਚਾਨਕ ਦਰਸ਼ਕਾਂ 'ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ,

"ਪਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਤਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜਮਾਤੀ ਆਧਾਰ ਤੇ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ..."
ਕਾਮਰੇਡ ਝੱਟ ਸੋਫ਼ੇ ਤੋਂ ਉਛਲੇ,
ਮਾਈਕ ਖੋਹ ਕੇ ਬੋਲੇ, "ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਪੜੋ... ਮੈਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨਹੀਂ, ਕੌਮਨਿਸਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ !!"
ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ...

ਇਹ ਤਾਂ ਹਾਲੇ

ਗਰਭ 'ਚ ਪਲ਼ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ
ਆਪ-ਮੁਹਾਰੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਹਨ
ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਟ 'ਚ ਮਾਰੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਹਨ
ਅਜੇ ਤਾਂ ਇਸ ਗੁੱਸੇ ਨੇ
ਲਾਵਾ ਬਣ ਫੁੱਟਣਾ ਹੈ
ਉਸ ਲਾਵੇ ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖ
ਲਖੂਖਾਂ ਰੂਹਾਂ ਨੇ
ਇੱਕ ਸੁਪਨੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ
ਮਾਰਚ ਕਰਨਾ ਹੈ
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਤੇ
ਮਲਹਾਰ ਗਾਉਣਾ ਹੈ
ਤੇ ਉਸ ਦਿਨ
ਅੱਗ
ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ
ਤੁਹਾਡੇ ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੱਗੇਗੀ.....
ਕਾਮਰੇਡ ਦੀ 'ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ'

ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਥੱਕ ਹਾਰ ਕੇ
ਘਰ ਸੀ ਹਾਲੇ ਪੈਰ ਹੀ ਪਾਇਆ

ਬੈੱਡ ਰੂਮ 'ਚੋਂ ਘਰਵਾਲੀ ਦਾ
ਏਨੇ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਆਇਆ
ਕਾਮਰੇਡ ਨੇ ਮੱਥੇ ਹੱਥ ਮਾਰਕੇ
ਫੇਰ ਰੱਬ ਨੂੰ ਸੀ ਧਿਆਇਆ
ਦਰਬਾਰ ਅੰਦਰ ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ
ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੇ ਸੀਸ ਨਿਵਾਇਆ
ਘਰਵਾਲੀ ਅੱਗੋਂ ਪਾ ਦੁਹਾਈ
"ਤੈਨੂੰ ਨਾ ਕੁਝ ਦੇਵੇ ਸੁਣਾਈ
ਨਾ ਕਦੇ ਅਕਲ ਹੀ ਆਈ
ਪਿੰਕੀ ਆਪਣੀ ਬੁਆਏ ਫਰੈਂਡ ਨਾਲ
ਅੱਜ ਕਾਲਿਜ ਗਈ ਘੁੰਮਦੀ ਪਾਈ
ਹੁਣ ਦੋ ਕੁ ਧਰ ਕੇ ਉਹਦੇ
ਚੁਬਾਰੇ ਕੁੰਡੀ ਲਾ ਬਿਠਾਈ"
ਇੰਨਾ ਸੁਣ ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲਿਆ
ਜੋ
ਖੌਲਦਾ ਰਿਹਾ
ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੱਤ ਨਾ ਵੱਜੇ
ਫਿਰ 'ਟੀਚਰਜ਼' ਦੀ ਉਸਨੇ ਬੋਤਲ ਕੱਢੀ
ਹਵਾ 'ਚ ਇੱਕ ਫੋਕੀ ਬੜਕ ਛੱਡੀ
"ਬਈ ਸਲਾਦ ਲਿ
ਨਾਲੇ ਪਿੰਕੀ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਬੁਲਾਉ
ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗੇ ਪਤਾ
ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ !!"
ਕਾਮਰੇਡ ਦੀ 'ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਆਫ਼ ਲੇਬਰ'

ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਬਣੇ
ਕਾਮਰੇਡ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ
ਕਿ ਉਸਦੇ ਭੀਸ਼ਮ ਪਿਤਾਮੇ ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ
ਵੀਜ਼ਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ
ਭੱਜਾ ਭੱਜਾ ਗਿਆ
"ਕਾਮਰੇਡ ! ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ,
ਇੱਥੇ ਕੰਮ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲੇਗਾ !"
ਵੱਡੇ ਕਾਮਰੇਡ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚਿਆ
ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲਿਆ
ਫੇਰ ਕੁਝ ਸੰਭਲਿਆ

ਸਾਈਂ ਬਾਬੇ ਵਾਂਗ ਹਵਾ 'ਚ ਹੱਥ ਲਹਿਰਾਇਆ
ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਫੜੇ
ਮੂੰਹ ਖੋਲਿਆ
"ਛੋਟੇ ! ਇਹ ਤਾਂ 'ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਆਫ਼ ਲੇਬਰ' ਆ
ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ
ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਮੂਵਮੈਂਟ ਖੜੀ ਕਰੋ
ਮੈਂ ਪੈਸੇ ਭੇਜਾਂਗਾ
ਨਾਲ਼ੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਤਾਂ ਵੈਸੇ ਵੀ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇ !"
ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ ਡਰ

ਇੱਕ ਬੁੱਕ ਸਟਾਲ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ
ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਧੜਾਧੜ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੁੱਕੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਉਨੀ ਹੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ਼
ਵਾਪਿਸ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ
"ਕੀ ਹੋਇਆ ਕਾਮਰੇਡ !"
ਕਿਸੇ ਪੁੱਛਿਆ
"ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਯਾਰ...
ਘਰਵਾਲ਼ੀ ਨੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਵੜਨ ਦੇਣਾ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੱਥ 'ਚ ਦੇਖ ਕੇ !"
ਇੰਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ
ਮੱਥੇ ਦਾ ਪਸੀਨਾ ਪੂੰਝਿਆ
ਕਾਮਰੇਡ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬ
ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਪੋਸਟਪੋਨ ਹੋ ਗਿਆ...
ਕਾਮਰੇਡ ਦੀ ਹੈਰਾਨੀ

ਇੱਕ ਬੁੱਕ ਸਟਾਲ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ
ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਤੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਲਾਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੱਲ
"ਇੰਨੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ !
ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ
ਲਾਲ ਕਿਤਾਬ ਇਕੋ ਹੈ !!"
ਕਾਮਰੇਡ ਦੀ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ

ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਮਰੇਡ
ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨੇਤਾ
ਕਈ ਟੀਚਰ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ
ਕਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦਾ 'ਕਿੰਗ-ਮੇਕਰ'
ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਦਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਰੀ ਰਾਜ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ
ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਈ ਕੁਝ
ਹੁਣ ਢਿੱਲਾ ਸੀ
ਦਾਖਲ ਸੀ
ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਆਈ ਸੀ ਯੂ ਵਿੱਚ
ਹਿਟਲਰ ਦੇ ਸਕੇ ਵੀ ਪਤਾ ਲੈਣ ਆਏ
ਤੇ ਕਈ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕ ਵੀ
ਇੱਕ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕ ਨੇ ਪੁਛਿਆ
"ਕਾਮਰੇਡ ! ਕੋਈ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ ! "
ਕਾਮਰੇਡ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਮਿਆਂਕਿਆ
"ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ
ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਪੜੀਂ ਕਦੇ
ਮਾਰਕਸ ਏਂਗਲਜ਼ ਦਾ ਲਿਖਿਆ
ਜੇ ਕਿਤੋਂ ਲੱਭਦਾ ਤਾਂ ਲਿਆ ਦਿਓ ....."

Sunday, January 31, 2010














ਕੌਣ ਹੈ ...??



ਕੋਈ ਹੈ
ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕਿਆ ਹੈ
ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁਲ਼ਿਆ ਹੈ
ਜੋ ਛਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦੀ ਪਰਮਾਣੂ ਧੂੜ ਵਾਂਗ
ਸਾਡੀਆਂ ਉਮੰਗਾਂ ਉੱਤੇ
ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਦਾ ਲਈ ਅਪੰਗ
ਬਾਂਹਵਾਂ ਲਹਿਰਾ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀਆਂ
ਲੰਮੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਡਗਾਂ ਭਰਨ ਦੀਆਂ
ਚੰਦ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ਦੀਆਂ
ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹਨ ਦੀਆਂ
ਸਾਡੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨੂੰ

ਕੋਈ ਹੈ
ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਛੇ ਕੁ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ
ਬਰਲਿਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਤਹਿਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਲ ਗਿਆ ਸੀ
ਪਰ ਫਿਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਲ਼ ਗਿਆ ਸੀ
ਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ ਸੀ
ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ
ਸੋਖ਼ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ
ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦੇ ਰੰਗ
ਨੋਚ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ
ਤੇ ਉੱਡਦੇ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੇ ਖੰਭ

ਕੋਈ ਹੈ
ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ
'ਆਦਮ ਬੋ ਆਦਮ ਬੋ' ਕਰਦਾ ਭਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਮੌਤ ਦੇ ਭਜਨ ਗਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ
ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ
ਕਿ ਕੌਣ ਕਿਸ ਨੂੰ
ਕਿਸ ਦਿਨ
ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਕੌਣ ਕਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਕਿ ਕੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ ਕੀ ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਕ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
ਕਿਹੜੇ ਗੀਤ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
ਕਿਹੜੀ ਫਿਲਮ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ

ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਪਹਿਨਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦੀਆਂ ਉਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ
ਮੱਧਯੁਗੀ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲੀਨ ਗਹਿਣੇ
ਜੋ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
'ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ' ਦੇ ਦੌਰ 'ਚ
ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਨੂੰ ਜਮਾ ਦੇਣ ਦੀ

ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਤਹਿ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਸਾਡੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ
ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੰਬਾਈ
ਕਿੰਨੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਗਿਆ ਹੈ
ਸਾਡੇ ਸਾਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਲਈ
ਦਿਲ ਨੂੰ ਧੜਕਨ ਲਈ
ਤਹਿ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ
ਦੇਖ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ
ਕਿੰਨੇ ਉੱਚੇ ਉੱਠ ਸਕਦੇ ਹਨ ਸਾਡੇ ਹੱਥ, ਸਾਡੇ ਸਿਰ
ਤੇ ਤਹਿ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਸਾਡੇ 'ਚੋਂ ਕਿਸ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਨਾ ਹੈ 'ਗਿਨੀਆ ਪਿੱਗ'
ਤੇ ਕਿਸ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਨਾ ਹੈ ਝਟਕਈ
ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ
'ਮਨੁੱਖੀ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ' ਦੀਆਂ
'ਯੂਜੈਨਿਕਸ' ਲੈਬਾਂ ਵਿੱਚ

ਕੋਈ ਹੈ
ਕੋਈ ਹੈ
ਜੋ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਜੋ ਕਦੇ ਅਦਿੱਖ ਹੈ
ਕਦੇ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ
ਭੇਸ ਵਟਾਉਣ 'ਚ ਮਾਹਿਰ ਹੈ
ਸਿਵਿਆਂ ਦਾ ਭੂਤਰਿਆ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਤ ਹੈ
ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਛਲੇਡਾ ਹੈ
ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੁੱਝ ਪਛਾਣਾਂ ਹਨ ਇਸ ਦੀਆਂ
ਮਸਲਨ
ਇਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੱਢਖਾਣੇ ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤੇ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਬੋਲਣ ਨਾਲੋਂ ਭੌਂਕਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ
ਬੋਲੀ ਤੋਤੇ ਵਾਂਗ ਰਟੀ ਹੋਈ
ਦਲੀਲ ਪੱਖੋਂ ਜਨਮ ਤੋਂ ਚੁਪਾਇਆ
ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ
ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਦੇਖ
ਭੂਸਰਦਾ ਹੈ
ਡਰਦਾ ਹੈ.....
ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ
ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ,
ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ,
ਦੁਨੀਆ ਬਦਲਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ,
ਇਨਕਲਾਬ
ਇਵੇਂ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਲਈ
ਰਸਹੀਣ ਹੋ ਚੁੱਕੀ 'ਚਿਊਇੰਗਮ'
ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਜੁਬਾੜਿਆਂ ਨੂੰ
ਕਸਰਤ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ
ਜਾਂ ਫਿਰ ਬੱਚਾ
ਉਸਦੇ ਬੁਲਬੁਲੇ ਬਣਾ ਕੇ
ਭੰਨਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
ਹਸਦਾ ਹੈ
ਤਾੜੀਆਂ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ
'ਬਿਗ ਬਬੂਲ' ਬਣਨਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ.....

Wednesday, January 27, 2010













ਭਰਤੀ ਦੇਖਣ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਦੇ ਨਾਂ....


ਪਤਾ ਹੈ ਮੈਨੂੰ
ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੀ ਤੈਨੂੰ
ਪੇਟ ਦੀ ਅੱਗ
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ
ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਮਜ਼ਬੂਰ
ਸੂਰਜ ਦੇਖਣ ਦੇ ਆਦੀ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ
ਹਨੇਰੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਉਤਰ ਜਾਣ ਲਈ
ਮਨਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤੂੰ ਵੀ ਆਖਰ
ਤੇਰੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕਿਸੇ ਗਲਤੀ ਤੇ
ਟੋਕਣ ਵਾਲ਼ੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ
ਉੱਚੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲ਼ੀ

ਆਪਣੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਨੂੰ
'ਯੈੱਸ ਸਰ' ਦੇ ਗੂੰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਲਈ
ਫਿਰ ਵੀ ਜੇ
ਤੂੰ ਬਚ ਰਿਹਾ
ਰੂਹਾਂ ਦੀ ਕਤਲਗਾਹ 'ਚ
ਮੱਚੀ ਭਗਦੜ ਵਿੱਚੋਂ
ਜੇ ਮੇਚ ਆ ਗਿਆ ਤੇਰੀ ਛਾਤੀ ਦਾ ਫੈਲਾਅ
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੁਬਾੜੇ ਦੇ
ਜੇ ਤੇਰੀ ਲੰਮੀ ਛਲਾਂਗ
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੱਸੀ ਦੇ ਘੇਰੇ 'ਚ ਰਹੀ
ਤੇ ਜੇ ਤੂੰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁੱਟੀ ਰੋਟੀ ਦੀ ਬੁਰਕੀ ਨੂੰ
ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ
ਭੱਜ ਕੇ ਫੜਨ ਵਿੱਚ
ਤਾਂ ਬੰਦੂਕ ਚੁੱਕ ਵੇਲ਼ੇ
ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਵੇਲ਼ੇ
ਯਾਦ ਰੱਖੀਂ
ਕਿ ਤੂੰ
ਕਿਸੇ ਦਲਿਤ ਕੁੜੀ ਦਾ ਭਾਈ ਏਂ
ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤ ਏਂ
ਗੋਹੇ 'ਚ ਲਿਬੜੇ ਪੋਚੇ ਲਾਉਂਦੇ
ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਲਾਡ ਏਂ ਤੂੰ
ਕਿਸੇ ਮਿੱਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਾ ਯਾਰ ਏਂ
ਤੇ ਤੀਜੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੇ ਇੱਟਾਂ ਢੋਂਹਦੀ
ਕਿਸੇ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਏਂ ਤੂੰ
ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸੇਧਣ ਵੇਲ਼ੇ
ਅੱਖ ਇਕੋ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰੀਂ, ਦੋਵੇਂ ਨਹੀਂ
'ਫਾਇਰ !'
ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ

ਕੰਨ ਖੁੱਲੇ ਰੱਖੀਂ
ਦਿਲ 'ਚੋਂ ਭੁਲਾ ਨਾ ਦੇਵੀਂ
ਕਿ ਤੂੰ ਮਨੁੱਖ ਏਂ
ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਏਂ
ਤੂੰ ਸੋਚਦਾ ਏਂ
ਤੇ ਪਛਾਣ ਸਕਦਾ ਏਂ
ਕਿ ਰੰਮ ਦੀ ਬੋਤਲ ਦੇ ਇਸ ਪਾਰ
ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਕੋਈ ਤੇਰਾ ਆਪਣਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ........

Tuesday, January 26, 2010

Three Poems by great Pablo Neruda


Sonnet XVII

I do not love you as if you were salt-rose, or topaz,
or the arrow of carnations the fire shoots off.
I love you as certain dark things are to be loved,
in secret, between the shadow and the soul.

I love you as the plant that never blooms
but carries in itself the light of hidden flowers;
thanks to your love a certain solid fragrance,
risen from the earth, lives darkly in my body.

I love you without knowing how, or when, or from where.
I love you straightforwardly, without complexities or pride;
so I love you because I know no other way

than this: where I does not exist, nor you,
so close that your hand on my chest is my hand,
so close that your eyes close as I fall asleep.


'Your Feet'


When I cannot look at your face
I look at your feet.
Your feet of arched bone,
your hard little feet.
I know that they support you,
and that your sweet weight
rises upon them.
Your waist and your breasts,
the doubled purple
of your nipples,
the sockets of your eyes
that have just flown away,
your wide fruit mouth,
your red tresses,
my little tower.
But I love your feet
only because they walked
upon the earth and upon
the wind and upon the waters,
until they found me.



'If You Forget Me'

I want you to know
one thing.

You know how this is:
if I look
at the crystal moon, at the red branch
of the slow autumn at my window,
if I touch
near the fire
the impalpable ash
or the wrinkled body of the log,
everything carries me to you,
as if everything that exists,
aromas, light, metals,
were little boats
that sail
toward those isles of yours that wait for me.

Well, now,
if little by little you stop loving me
I shall stop loving you little by little.

If suddenly
you forget me
do not look for me,
for I shall already have forgotten you.

If you think it long and mad,
the wind of banners
that passes through my life,
and you decide
to leave me at the shore
of the heart where I have roots,
remember
that on that day,
at that hour,
I shall lift my arms
and my roots will set off
to seek another land.

But
if each day,
each hour,
you feel that you are destined for me
with implacable sweetness,
if each day a flower
climbs up to your lips to seek me,
ah my love, ah my own,
in me all that fire is repeated,
in me nothing is extinguished or forgotten,
my love feeds on your love, beloved,
and as long as you live it will be in your arms
without leaving mine.

Monday, January 18, 2010

















ਖਤਰਾ ਹੈ


ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਉਜਾੜਾ
ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਚੋਂ ਛਾਂਟੀ
ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ
ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਭੁੱਖ, ਬੇਘਰੀ
ਵਿਲਕਦੇ ਬੱਚੇ ਮਰਦੇ ਮਾਪੇ
ਕਰੰਗ ਬਣੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ
ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ
ਦਿਹਾੜੀ ਘਟਾਉ
ਕੰਮ ਦੇ ਘੰਟੇ ਵਧਾਉ
ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਲਿਆਉ
ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸਪੀਡ ਵਧਾਉ
ਘੁਲਾੜੀ ਹੋਰ ਟਾਈਟ ਕਰੋ
ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਵਧਾਉ
ਜੇ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਕਰੇ ਆਵਾਜ਼
ਅਮਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਲੀਰਾਂ ਥੁੱਨੋ

ਵੇਚੋ ਪਸ਼ੂਪੁਣਾ, ਜਗਾਉ ਪਸ਼ੂਬਿਰਤੀ
ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉ
ਫਿਰ ਚਕਲੇ ਖੋਲੋ
ਰੈੱਡ ਲਾਈਟ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਉ
ਬਿਠਾਉ ਲਿਆ ਕੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਆਤਮਾਵਾਂ
ਦਾਗੀ ਹੋਣ ਲਈ
ਮਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉ
ਵਿਭਚਾਰ ਕਰੋ
ਕੰਡੋਮ ਪਾਉ
ਜੇ ਫਿਰ ਵੀ ਆਤਸ਼ਿਕ ਹੋਵੇ
ਦਵਾਈ ਖਾਉ ਸਿੰਗਲ ਡੋਜ਼
[ਤਰੱਕੀ ਤੇ ਹੈ ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਹੁਣ]
ਬੀਮਾਰੀ ਨਹੀਂ
ਮੰਡੀ ਹੈ ਏਡਜ਼ ਵੀ
ਦੀਰਘਕਾਲੀਨ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੀ

ਘਰੇ ਕੱਢਣੀ ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ
ਬਿਜ਼ਨੈੱਸ ਹੈ ਪਰ
ਫੈਕਟਰੀ ਲਾਉਣੀ, ਚੁਰਾਹੇ ਵੇਚਣੀ
ਪੋਸਤ ਬੀਜੋ
ਫਿਰ ਅਫੀਮ ਵੇਚੋ
ਸਮਗਲ ਕਰੋ ਹੈਰੋਇਨ
ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਤਬਾਹ, ਘਰ ਬਰਬਾਦ
ਮੁਨਾਫੇ ਲਈ

ਜੇ ਫਿਰ ਵੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਡੋਲੇ
ਜੰਗ ਲੜੋ
ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉ
ਮੁੜ-ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲਉ
ਹੜ੍ਹ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਆਉਣ ਦਿਉ
ਘਰ ਹਿਣਗੇ
ਫਿਰ ਬਣਨਗੇ

ਇਹ ਸਬ ਖਤਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਹੈ
ਬੰਦ ਕਰੋ ਇਹ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਪਰਪੰਚ
ਗੈਂਗਰੀਨ ਬਣੀ ਲੱਤ ਤੇ
ਹਲਦੀ ਮਲਿਆਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ
ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਕਰੋ ਖਤਮ
ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਤੇ ਟਿਕਿਆ ਢਾਂਚਾ
ਆਰੀ ਲਿਆਉ, ਲੱਤ ਕੱਟੀਏ
ਦਰਦ ਹੋਏਗਾ
ਪਰ ਮਰੀਜ਼ ਬਚ ਜਾਵੇਗਾ

ਹੈਂ !!
ਕੌਣ ਬੋਲਿਆ ..!!??
ਬਲੱਡੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ
ਸਟਾਲਿਨਿਸਟ
ਮਾਉਇਸਟ
ਫੜੋ ਇਹਨੂੰ
ਖਾਕੀ ਗੈਂਗ !
ਸਪੈਸ਼ਲ ਫੋਰਸ !!
ਮਰਸ਼ਨਰੀਜ਼ !!!
hurry up.. take positions..
'ਪਰਵੈਂਨਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਟਰੱਥਫੁੱਲ ਐਕਟੀਵਿਟੀਜ਼'
ਐਕਟ ਲਗਾਉ
'ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੈ'
ਅੰਦਰੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ, ਬਾਹਰੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਚੀਨ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ
ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਭੁੱਖੇ ਮਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਹੱਕ ਮੰਗਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਫੈਕਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਜਲਦੀ !! ਜਲਦੀ !!
ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਸੰਗਲੀ ਢਿੱਲੀ ਕਰੋ
ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਜਗਾਉ
ਜਾਤੀਵਾਦ, ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਜਿੰਨ ਕੱਢੋ
ਧਰਮ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਸਪੀਕਰਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਚੀ ਕਰੋ
ਹਰ ਹਰ ਮਹਾਂਦੇਵ
ਭਾਰਤ ਮਾਂ ਕੀ ਜੈ
ਅੱਲਾ ਹੂ ਅਕਬਰ
ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ
ਮੀ ਮੁੰਬਈਕਰ
ਮੰਦਿਰ ਬਨਕੇ ਰਹੇਗਾ
ਭਾਰਤ ਉਦੈ
ਗਿਲੀ ਗਿਲੀ
ਪੂੰਜੀ ਪੂੰਜੀ
ਗਿਲੀ ਗਿਲੀ
ਪੂੰਜੀ ਪੂੰਜੀ.....

Wednesday, January 13, 2010

ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਆਤਮਚਿੰਤਨ

ਇੱਕ ਦਿਨ
ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਕਿੱਤਾ
ਦੇਖਿਆ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਲਾਸ਼ 'ਚ ਬਦਲਦੇ
ਫੇਰ ਦੂਸਰਾ
ਫਿਰ ਕਈ
ਫਿਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ
ਹਰ ਵਾਰ ਦੇਖਦਾ ਮੈਂ
ਲਾਸ਼ ਵੱਲ
ਤਰਸ ਭਰੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ ਨਾਲ਼

ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ
ਖੁਦ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਮੁਰਦਾ
ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ ਮੁਰਦੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ
ਤਰਸ ਭਰੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ ਨਾਲ਼.....
ਮੇਰੇ ਮੀਤ

ਤੂੰ
ਹਾਂ ਤੂੰ
ਮੇਰੇ ਮੀਤ
ਰਹੇਂਗਾ ਹਮੇਸ਼ਾ
ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼
ਬਣਕੇ
ਕਦੇ
ਮਿਲਣ ਦਾ ਚਾਅ

ਕਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਆਹ
ਕਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਕਰੰਘੜੀ
ਕਦੇ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਸਾਹ
ਰਾਤ ਚੋਂ ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਦਿਨ ਹੋਵੇ
ਦਿਨ 'ਚ ਘੁਲਦੀ ਰਾਤ ਹੋਵੇ
ਪਤਝੜ ਦੀ ਕੋਈ ਸ਼ਾਮ ਹੋਵੇ
ਬਹਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰਭਾਤ ਹੋਵੇ
ਤੂੰ ਰਹੇਂਗਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼
ਮੇਰੀ ਦਮੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਂਗ
ਫ਼ਰਕ ਬਸ ਇੰਨਾ ਕਿ
ਹਰ ਦੌਰੇ ਨਾਲ਼
ਦਮਾ ਕਰੇਗਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ
ਨਚੋੜ ਲੈਣ ਦੀ

ਐਨ ਉਸੇ ਸਮੇਂ
ਤੂੰ
ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ
ਟਿਕਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਂਗਾ ਵਾਪਿਸ
ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਦੇ

ਅਣਗਿਣਤ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ
ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ
ਥਪਥਪਾਉਂਦੀ ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਵਾਂਗ....

Friday, January 1, 2010

ग़ज़ल

वो हंसे तो
फिर खत्म उदासी के आलम हो गये |
वो मिले हम भी जीने वालों में शामिल हो गये |

जब लबों पे उनके आये हरफ़ कुछ मेरे नाम के ,
शब्द इस बेमतलब को भी मतलब हासिल हो गये |

ढूंढता ही रहता था मंजिल रोज़ नयी से नयी ,
वो चले जब साथ मेरे रस्ते ही मंजिल हो गये |

होंठ थे जो माहिर बहुत छुपाने में दिल के ज़खम ,
आज वो इजहार-ए-इश्क में भी कामिल हो गये |

बंज़र दिल के आंगन में बरसे जब अशक प्यार के,
यूं लहर उछली छोटे पलकों के साहिल हो गये |